Muziek beluisteren wordt dagelijks door talloze mensen op enorm veel verschillende manieren beleefd en ervaren. Mobiel luisteren in het vliegtuig of in de sportschool, lekker op de achtergrond zoals bijvoorbeeld tijdens het lezen van een boek of het bereiden van een maaltijd, swingend in een uitgaansgelegenheid of juist heel geconcentreerd in alle rust en afzondering genietend in een aparte luisterruimte. Juist deze variëteit en persoonlijke invulling maakt onze hobby zo ontzettend waardevol en tot wat het is. Met deze gedachten in het achterhoofd, ga ik op een zekere avond op weg naar Tjeert, de hoofdpersoon van deze editie.

Mijn tocht leidt mij op een rustige onbewolkte avond, naar een klein schilderachtig dorpje onder de rook van Nijmegen. Na een korte zoektocht vind ik een prachtige vrijstaande bungalow waar Tjeert samen met zijn vrouw woont. Een onderkomen dat beslist niet willekeurig is gekozen, maar daarover later meer. Bij binnenkomst wacht mij vrijwel meteen een eerste verrassing. Want na de hartelijke ontvangst door mijn gastheer, ontwaar ik plotseling een zacht gepiep. Het komt uit een stapel dozen en zwelt aan als ik er naar toe loop en neemt weer langzaam af als ik mij er vanaf beweeg. Wanneer ik Tjeert vervolgens vragend aankijk, kijkt hij mij eerst olijk aan en slaat met een brede grijns een grote deken opzij. En wat ik in eerste instantie voor een stapel dozen heb aangezien, blijkt ineens het tijdelijk onderkomen te zijn voor een dozijn pas uit het ei gekomen kleine zachte donzen kuikentjes! De onder een lekkere warmtelamp vertoevende kuikentjes konden mij net niet zien, maar voelden en hoorden kennelijk wel mijn aanwezigheid en reageerden daar vervolgens luid piepend op. Na het verlaten van de hal blijkt ook de rest van het huis eenzelfde prettige sfeer uit te stralen. Omarmend, gezellig, ruimtelijk en samen met de prachtig aangelegde tuin, een ware oase in complete harmonie. Wanneer ik even later ook met de vrouw des huizes kennis kan maken en we in de keuken gezamenlijk van een lekkere dampende kop koffie genieten, wordt al snel duidelijk hoe het een en ander tot stand is gekomen.

De zoektocht naar een geschikt onderkomen

Tjeert blijkt een midden vijftiger te zijn met een vriendelijke doch onderzoekende blik. Zijn beroep is zelfstandig ondernemer en zijn muziekhobby gebruikt hij vooral om zich heerlijk te kunnen ontspannen. Tjeert: “Buiten het feit dat ik het ontzettend leuk vind om je hier te mogen verwelkomen, heb je zelf inmiddels ook al wat dingen opgemerkt. De kuikens in de hal, de sfeer van ons huis en zeker ook de door onszelf aangelegde tuin. Ze dragen allemaal hun steentje bij aan ons gevoel van welbevinden. Ik heb gelukkig ook nog eens een hele leuke maar ook drukke, enerverende baan en het is voor mijn functioneren ontzettend belangrijk om na mijn werk mijn zinnen te kunnen verzetten. Muziek blijkt daarvoor bij mij de ultieme uitlaadklep te zijn. Ik kan er ontzettend van genieten en helemaal meegesleept worden door wat ik draai. Ik zit er dan echt helemaal in.”

“Hoewel mijn muzieksmaak heel breed is, ga ik toch wel het meest uit mijn dak bij muziek uit de Seventies en dan liefst ook nog eens op een live volumeniveau afgespeeld. Of met andere woorden, serieus luid! Hahaha… Maar ook op het gebied van de klassieke muziek, ontdek ik steeds weer nieuwe stukken die me emotioneel heel erg raken. Mijn vrouw heeft overigens op zich geen enkele moeite met mijn hobby en houdt ook wel van een goed stuk muziek, alleen houdt zij wel van een heel ander genre en vindt het volume waarop ik altijd speel (brede grijns), doorgaans veel te luid. Al weer de nodige jaren geleden besloten we op een gegeven moment dat het tijd was voor een ander huis. Een woning die voor ons beiden louter voordelen zou kunnen bieden en waar voor al onze hobby’s plaats zou zijn. Zelfs met een ruim budget geen sinecure, want we hadden in eerste instantie eigenlijk niet echt een gevoel hoe zo’n huis er dan uit zou moeten zien. Nieuwbouw was een mogelijke optie, maar dan zou ook sfeer, vooral de eerste jaren, toch wel het nodige te wensen overlaten. Een ander aspect was dat ik heel graag een huis wilde waar het woongedeelte en de luisterruimte één geheel vormden. Iets wat je bij een bestaand huis al vooraf kunt gaan bekijken en beluisteren, terwijl het bij een nieuw te bouwen huis op papier allemaal wel mooi kan lijken, maar hoe bevalt het dan in de praktijk? Dus namen we een makelaar in de arm die we zo goed mogelijk van onze woonwensen op de hoogte brachten en vervolgens was het wachten op wat zou gaan komen. Althans dat dachten we dan. Niet lang daarna en vol goede moed konden we vervolgens met de makelaar de eerste paar, op zich prachtige, woningen gaan bekijken en wat werd dat een deceptie zeg! Binnen 10 seconden stond ik in beide gevallen weer buiten, mijn vrouw en de makelaar in verbijstering achterlatend. “Hier pas ik met mijn installatie niet in..”, zei ik dan.

Met die huizen zelf was op zich niets mis en de mooie tuin voor mijn vrouw zat er meteen wel bij, maar… Uiteindelijk snapte de makelaar gelukkig wat ik zocht (“…ah, u zoekt een huis om uw geluidsinstallatie heen..”) en ging het meteen een heel stuk sneller. Met onze huidige geheel vrijstaande woning zijn we ontzettend blij, Na nog wat aanpassingen, voldoet het aan al onze wensen en dat is een heerlijk gevoel.”

Nadat de koffie met versnapering is verorberd, begeleidt Tjeert mij naar de luisterruimte en laat en passant zien hoe de woning is opgebouwd en onderverdeeld. Het meest opvallende aspect vind ik dat er twee bijna aangrenzende huiskamers zijn! Eén voor Tjeert met zijn audioset en één voor zijn vrouw met haar eigen hobby’s en inrichting. Het overige deel van het huis zoals de keuken en enkele tussenvertrekken, worden wel gewoon gezamenlijk gebruikt. Vanuit de keuken is zichtbaar dat ook de tuin inmiddels tot een ware oase is uitgegroeid. Een verstild paradijs dat qua kleur, sfeer en aankleding, perfect aansluit bij de bijna omarmende binnenvertrekken van de bungalow zelf.

Tjeert’s audiogeschiedenis

Naast het belang van een zo goed mogelijke geluidskwaliteit, blijkt Tjeert toch vooral een echte muziekliefhebber te zijn. Bij hem vind ik dan ook veel meer als de bekende 10 demo CD’s in de platenkast en hij beschikt over een werkelijk enorme muziekcollectie. Speerpunt is daarbij de popperiode tussen 1965 en 1975 en Tjeert noemt het zelf ‘de periode waarin hij muzikaal wakker werd’, met Ummagumma van Pink Floyd en Third van Soft Machine als hoogtepunten. Op 17 jarige leeftijd, als 1^e-jaars student psychologie met studiebeurs, is de ‘meer serieuze’ audio bij hem begonnen en speelde hij met een Dual pick-up, Sony TA-1010 versterker, Sony speakers en Sony tapedeck (zo’n ‘schuine’), later aangevuld met een Pioneer cassettedeck. Als eerste werden de luidsprekers in 1973 vervangen door de bijzondere Sonab OD-11 speakers. Een soort van kubusvormige behuizingen met hun woofer en tweeter naar boven gericht. Deze bijzondere weergevers hebben lang naar volle tevredenheid gefunctioneerd en worden zelfs tegenwoordig nog steeds gebruikt op de slaapkamer! Halverwege de 80-er jaren kwam Tjeert bij een studiegenoot de bekende Pied Piper luidsprekers tegen en die maakten dermate veel indruk, dat dit het feitelijke begin zou gaan worden van zijn echte audiohobby. De Sony TA-1010 versterker, bleek al snel een maatje te klein voor de Pied Pipers en daarvoor in de plaats kwam een mooie Harman Kardon geïntegreerde versterker (het type is hem inmiddels ontschoten), die ook als eindversterker was te gebruiken. De kabels waren in die tijd ‘gewoon’ dik en van koper vervaardigd. Op het moment dat de CD uitkwam, behoorde Tjeert tot de eersten die een Philips exemplaar aanschafte. In de 2^e helft van de jaren tachtig alras opgevolgd door de overbekende en vooral zeer degelijk gebouwde Marantz CD80. In die periode werd ook een NAD 1600 tuner/voorversterker aangeschaft en maakte de Dual platenspeler plaats voor een heuse Thorens TD 166 MKII. Inmiddels was ‘t Pioneer cassettedeck vervangen door een Nakamichi LX-3. Allemaal spullen aangeschaft bij de in die jaren zeer gerespecteerde winkel, Mijn Hifi in Nijmegen. En spullen die nog steeds worden gebruikt in een 2^e set elders in huis.

Eind tachtiger jaren volgt er ook een belangrijke mijlpaal. In die periode komt Tjeert namelijk een mede hobbyist tegen die met Martin Logan Sequel II luidsprekers speelde. ‘Toen was ik pas echt verkocht en al helemaal toen bleek dat ik ze van hem kon overnemen!’ Begin jaren negentig ging het snel groter, duurder en werd het meer echte high-end. Niet in de laatste plaats doordat de Harman Kardon versterker (die de elektrostaten toch heel redelijk kon aansturen) werd vervangen door in eerste instantie een NAD-eindversterker, de 2155. Om niet zo gek veel later ruimte te maken voor het ‘echte werk’. En wel in de vorm van een indrukwekkende Mark Levinson ML-23 occasion. Bij die prachtige eindversterker hoorde eigenlijk ook een kwalitatief hoogwaardige voorversterker. En die kwam er dan ook in 1995 in de vorm van een prachtige, toen nieuwe ML 39 CD speler/voorversterker. In diezelfde periode sloeg echter helaas ook het noodlot toe en blies hij een woofer van één Martin Logan Sequel luidspreker op. Gelukkig konden ze vervolgens nog wel goed worden ingeruild op nieuwe Martin Logan SL-3’s. Met die, qua apparaten relatief eenvoudige set, bestaande uit een hele goede CD-speler met voorversterker, dikke eindversterker en mooie elektrostaten, heeft hij vervolgens bijna 15 jaar onveranderd en tot volle tevredenheid gespeeld. In de tussentijd begon al wel het voorzichtige ‘tweaken’ met betere kabels en wat later ook met de stroom. Een en ander hing ook samen met zijn kennismaking met Rob Wilms en zijn prachtige HifiWinkel in Beek Ubbergen. De set zoals hieronder beschreven bij ‘De set’ is pas vrij recent (2008-2009) tot stand gekomen en bevat vele grote veranderingen.

De set

In de loop der jaren heb ik de nodige demo- en luisterruimtes bezocht en ook zelf ben ik meer dan goed bedeeld qua luisteromstandigheden. Maar wanneer ik de ruimte van Tjeert betreed ben ik toch wel even stil. Niet zozeer over de mooie ruime afmetingen van zo’n 6 x 7 meter en het akoestisch ideaal oplopende plafond. Als wel over de opgestelde componenten, de bijzonder grote softwarecollectie en niet op de laatste plaats door het enorm hoge aantal tweaks en akoestische hulpmiddelen. Meest in het oog springend zijn een tweetal volledig vrijstaande en compromisloos in de ruimte geplaatste Martin Logan Summit X elektrostatische luidsprekers. Met zo’n 1,5 meter verder naar achteren, een SolidSteel audiorack met daarin een Playback Designs MPS-5 SACD speler, Conrad Johnson CT5 voorversterker en een PS Audio P10 stroom regenerator/netfilter. Het rack wordt tenslotte aan beide zijden geflankeerd door twee Solid Steel eindversterkerplateau’s met daarop twee indrukwekkende Conrad Johnson LP140M mono eindversterkers voorzien van EAT buizen. De basis set wordt tenslotte gecompleteerd door twee achter de luidsprekers geplaatste Martin Logan Depth i subwoofers. Zowel de interlinks als luidsprekerkabels zijn van Cardas, de topserie Clear (klonken in deze set volgens Tjeert mooier dan de References van Transparant). En alle apparaten worden van stroom voorzien door AC-12 powercables van PS-Audio.

Voorwaar een prachtige configuratie die tot stand is gekomen door kennismaking met Dé Hifiwinkel en de immer behulpzame en gedreven bedrijfsleider Rob Wilms. Maar waar veel anderen al zeer tevreden zouden zijn met dit uitgewogen eindresultaat, wilde Tjeert nog meer en nog verder. En aangezien Rob naast zijn enorme assortiment aan mooie hardware merken, ook erg thuis is in de ingewikkelde wereld van de tuning producten, was dat de volgende maar zeer belangrijke stap in de door Tjeert bewandelde weg naar persoonlijk maatwerk. Tjeert: ‘Natuurlijk zou ik jokken als ik zou beweren dat deze configuratie in deze akoestisch vriendelijke ruimte, in basis al niet heel goed zou klinken. Dan zou er toch iets goed fout zitten. Maar met de komst van de nauwkeurig door Rob aangedragen en uitgeprobeerde tuning producten, gebeurde er iets magisch in de set. Het gaat dan om de volgende producten: de versterkers en de SACD-speler rusten op grote Shun Mook Mpingo resonatoren en alle buizen zijn voorzien van dezelfde Mpingo-hout kapjes. In de ruimte staan 2 Shakti hallographs en er liggen Shakti Stones op enkele apparaten. De wanden en ’t plafond van het luisterdeel zijn voorzien van een 30-tal Harmonix room-tuning discs. Van Kemp electronics wordt gebruik gemaakt van zowel de SNS plug als de QA en de SR pluggen. Om verschillende kabels in de set zijn AC & Sand wraps gewikkeld. En alle zekeringen in de verschillende apparaten zijn vervangen door Furutech audiofiele varianten. Stickers met WA-Quantum tuning-chips zijn geplakt op de luidsprekers en de CD-speler. En bij aanschaf worden de (SA)CD’s gereinigd met Last CD-cleaner en voor het afspelen gedemagnetiseerd en antistatisch gemaakt met apparaten van Stein en Furutech.

Met deze middelen op de juiste manier geïmplementeerd, ontstijgt de set geheel het hifi gevoel en zie ik opname na opname de artiesten daadwerkelijk in mijn ruimte staan en spelen. Het is allemaal veel ruimtelijker, losser, meer betrokken en meer direct geworden. Vooral de schaaltjes van Acoustic System (4x zilver, 3x goud, 2x platina en 2x brons) en een complete Harmonizer H2 set van Stein Music, hadden een enorme impact’.

Werner: ‘Nou Tjeert, als ik eerlijk ben, heb ik nog nooit bij iemand anders meer van dit soort producten zien staan, liggen en hangen. Zit hier misschien een bepaalde reden en gedachtengang achter?’ Tjeert (kijkt mij aan met een brede grijns): ‘Ach, het is misschien inderdaad wel heel erg veel, maar dat is ook maar op welke manier je er naar kijkt. Goed werkende tuning producten beïnvloeden het geluid nu eenmaal heel anders dan basis componenten dit kunnen doen. Je praat dan niet zozeer over laag, midden en hoog, of dynamiek en detail, maar je gaat naar een heel ander level. Het gaat dan veel meer om de beleving en het diepe genieten en je moet het meer zien als dat je als het ware getransporteerd wordt naar een andere tijd en ruimte. Al deze producten weten gezamenlijk als het ware die vervelende en vooral ongewenste ‘hifi schil’ te verwijderen, of in ieder geval gehoormatig veel minder aanwezig te maken. Met andere woorden; de audioapparatuur verdwijnt en de muziek blijft over. En dat is toch feitelijk hetgeen wij allemaal zoeken en willen?’

Luisteren

‘The proof of the pudding is in the eating’. Hoewel ik veel van de bij Tjeert aanwezige merken en producten door eigen ervaring zelf ken, moet ik bekennen dat ik door de grote hoeveelheid tuning producten niet meer weet welke richting het totaalgeluid uiteindelijk op zal gaan, c.q. op uit zal komen. Best spannend vind ik! Na het koffiedrinken en kennismakingsgesprek, dirigeert Tjeert mij vaardig richting de beste luisterplaats op de comfortabele lederen zitbank en gaat meteen voortvarend van start met zijn eerste CD. Het gaat hier om het album Leahkastin van de excentrieke Noorse sami-zangeres Mari Boine. Mari staat met haar bijzondere ‘oer’ zangstijl met veel percussie en repeterende patronen, ook altijd garant voor zowel muzikaal als audiofiel vuurwerk. En wanneer het prachtig mystieke en stuwende nummer ‘Gulan Du’ losbarst, laat de set middels een indrukwekkende stalenkaart, meteen horen waartoe het in staat is. Waardoor het nu uiteindelijk wordt veroorzaakt weet ik niet, maar het eerste wat mij opvalt is een heel bijzonder, bijna extreem up front geluidsbeeld. Niet up front in de zin dat er iets niet zou kloppen en alles onnatuurlijk naar voren zou worden geplaatst, dat zeker niet. Maar het is meer een soort van weergave die je als het ware op een spannende manier bespringt. Een presentatie die ervoor zorgt dat het muzikale gebeuren zich heel dicht voor je af lijkt te spelen. Tjeert houdt daarbij (net als ik overigens) van een live benadering. Een volumeniveau waarbij de muziek verhoudingsgewijs ongeveer net zo luid wordt weergegeven, als de (akoestische) instrumenten in werkelijkheid spelen. Zeker bij zo’n album als Leahkastin, levert dit een machtig en bijzonder krachtig geluid op en lijk ik Mari af en toe bijna daadwerkelijk aan te kunnen raken. We vervolgen onze muzikale weg met Kenny Rankin’s Round Midnight en na de enerverende Noorse zangeres kan het contrast met deze gevoelvolle, sonore mannenstem die alleen wordt begeleid door een enkele contrabas, bijna niet groter zijn. Ineens staat daar wel heel dichtbij, een man op ware grootte voor mij te zingen en kan ik bij de contrabas horen hoe goed het laag van de Summit X en Depth i subwoofers op elkaar zijn afgestemd. Een echt kippenvel moment. Het laag is overigens bij deze set meer een spel van subtiliteiten dan een grof of overdreven geheel en staat duidelijk in dienst van de muziek zelf. En dan is het tijd voor de lievelingsperiode van Tjeert, popmuziek tussen 1965 en 1975. We beluisteren vervolgens Neil Young met zijn beroemde live album ‘Live in Massay Hall en Dark Rose van de Nederlandse oorspronkelijk uit Amsterdam afkomstige formatie Brainbox. In deze beroemde rockband grote namen als zanger Kaz Lux, gitarist Jan Akkerman en drummer Pierre van der Linden. En ook al zijn beide albums heel anders van klank en interpretatie, het swingt de pan uit op de set van Tjeert en muziek wordt echt op indrukwekkende wijze uit zijn software kader bevrijd en prachtig gloedvol tot leven gewekt! Ook Tjeert zit ondertussen zichtbaar met volle teugen van zijn mooie set te genieten en gaandeweg de avond en ons beider enthousiasme, stapelt de software zich hoger en hoger naast de luisterbank op. Ook het repertoire wordt naargelang de avond vordert, dusdanig divers van aard dat er van die heerlijke jamsessies ontstaan. Luistersessies waarbij je hele lichaam mee voelt en die doorgaans alleen ontstaan als je met gelijkgestemde luisteraars, (ritmische) muziek afspeelt die iedereen raakt en meesleept. Na een grande finale waarbij de luisterruimte werkelijk op zijn grondvesten staat te schudden, zijn we ‘volgetankt’ en muzikaal compleet bevredigd. De fictief bijna rokende set krijgt de tijd om af te koelen en Tjeert en ik begeven ons naar de gezellige keuken. Hier praten we onder het genot van nog een dampende kop koffie na over de geweldige impact en de diepgang dat zijn muzieksysteem hem dagelijks oplevert. Voor de toekomst heeft hij voorlopig weinig wensen en plannen. Tjeert is dan ook een gelukkig mens en dankbaar met wat hij in al die jaren heeft opgebouwd en geleerd. Na een hartelijk afscheid stort ik mij vervolgens in de nachtelijke duisternis en mijmer na over deze geweldige set en mijn sympathieke gastheer met zijn diepgewortelde muziekbeleving.